Een energieneutrale regio in 2050, hoe gaan we dat met elkaar bereiken? Om de CO2-uitstoot te beperken zullen we anders met onze beschikbare energie om moeten gaan. We zullen veel energie moeten besparen en overschakelen van fossiele naar duurzame bronnen zoals windenergie en zonne-energie. Dat is in het kort de ‘energietransitie’.
Klimaatakkoord en de RES
In het landelijk Klimaatakkoord is onder andere afgesproken dat Nederland meer zonne- en windenergie op land gaat opwekken om de CO2-uitstoot te verminderen. Zo voorkomen we dat de aarde met meer dan twee graden Celsius opwarmt.
Gemeenten, waterschappen, provincies en netbeheerders zoeken samen met heel veel andere betrokken partijen, inwoners en bedrijven naar geschikte plekken daarvoor. Dat doen al deze partijen door in 30 energieregio’s samen te werken aan een Regionale Energiestrategie, de RES.
In onderstaande video kunt u ziet en hoort u meer over het wie, hoe, wat en waarom van de RES.
Regionale Energiestrategie Alblasserwaard
Gemeente Gorinchem werkt samen met gemeente Molenlanden aan de Regionale Energiestrategie (RES) Alblasserwaard. In de RES 1.0 (juli 2021) staat beschreven hoe we de energietransitie gaan realiseren. De doelstellingen zijn:
- In 2030 wordt 20% energie bespaard.
- In 2030 komt 35% van het energiegebruik via natuurlijke bronnen zoals zon, wind, water en bodem (1150TJ).
- In 2050 is de regio energieneutraal.
Belangrijk uitgangspunt is dat zorgvuldig wordt omgegaan met de waarden en het landschappelijke karakter van de regio Alblasserwaard, zoals de natuur en cultuurhistorie.
Lees hier de volledige versie van de RES 1.0.
Hoe maken we de energietransitie?
In 2030 wordt 1150 TJ (0,32Twh) duurzame energie opgewekt door middel van zon en wind. Voor de opwekking van duurzame elektriciteit draagt windenergie 49% bij aan het totale bod. Dit is 564 TJ. Het RES-bod voor grootschalig zon-op-dak is 51% van het totale bod, ofwel 588 TJ. Ook zijn warmte en innovatie benoemd als belangrijke pijlers voor het realiseren van de RES doelstellingen.
Er zijn meerdere sporen die we volgen om de energietransitie mogelijk te maken:
Duurzame energie opwekken door wind
Voor de opwekking van duurzame elektriciteit draagt windenergie 49% bij aan het totale bod. Dit is 564 TJ.
Op dit moment is 18% van ons RES-bod voor windenenergie gerealiseerd door de stroomopwekking van het bestaande windpark Giessenwind en zit 13% in de pijplijn door middel van windpark Groote Haar. Voor de realisatie van de resterende ambitie voor wind (69% van ons bod, 389 TJ) zijn 6 tot 10 turbines nodig.
Tot eind 2022 zijn de zoekgebieden A15 Oost en Avelingen verkend. A15 Oost is komen te vervallen omdat het te dicht bij een woonwijk staat. Eind 2022 is besloten om ook voor Avelingen een pas op de plaats te maken.
De RES-partners hebben afgesproken om te zoeken naar reëel haalbare alternatieve locaties om het windbod uit RES 1.0 te kunnen realiseren. Locatie Avelingen is wel als terugvaloptie benoemd voor als de gezamenlijke verkenning geen nieuwe windlocaties oplevert. Voor het zoeken naar locaties zijn door de gemeenteraad op 25 mei 2023 uitgangspunten vastgesteld.
Verkenning locaties voor windenergie
De uitgangspunten zijn met een enquête voorgelegd aan de omgeving en voorzien van een weging. Een brede technische verkenning heeft vervolgens geleid tot een lijst met mogelijke zoeklocaties voor windenergie. Deze lijst was op 8 november 2023 bekend en de gezamenlijke raadsvergadering (Gorinchem en Molenlanden)hierover was al op 28 november 2023. De gemeenteraad van Gorinchem nam het gezamenlijke raadsvoorstel aan, in de gecombineerde raadsvergadering van 28 november 2023. De raad van Molenlanden nam in diezelfde vergadering een amendement aan waarin werd gevraagd om een reactie van de provincie De raad van Gorinchem formuleerde een vergelijkbaar verzoek in de vorm van een motie. De provincie heeft in een antwoordbrief laten weten het voorgestelde proces te steunen. De raad van Molenlanden heeft op 23 januari 2024 ingestemd met een nadere verkenning van de locaties.
Kaart voorlopige zoeklocaties
Er zijn zes voorlopige zoeklocaties aangewezen om verder te onderzoeken (waarvan vijf in Molenlanden). Uiteindelijk zijn er naar verwachting één tot twee locaties nodig om het bod uit de RES te realiseren. Op de kaart ziet u de locaties.
Het doel van de verkenning is het onderzoeken of er reële en alternatieve locaties zijn voor Avelingen. Mochten die er niet zijn dan is Avelingen de terugvaloptie. Wel is het zo dat Avelingen alleen niet genoeg is om het volledige windbod te halen. Er moeten dus in ieder geval één tot twee locaties voor windmolens bijkomen in onze regio. Kijk voor meer informatie op de pagina Windenergie
Inwoners en ondernemers raadpleging
Met het traject van de raadpleging voor de komende periode is door beide raden op 28 november 2023 al ingestemd. De komende maanden worden inwoners en ondernemers van de Alblasserwaard intensief betrokken bij de verkenning. De raadpleging bestaat uit een brede online raadpleging en werkgroepen waarin omwonenden en ondernemers rondom de zes locaties het lokale perspectief inbrengen. Een klankbordgroep met regionale belangenorganisaties en de werkgroepen kijken mee bij de formulering en interpretatie van de online raadpleging.
In deze fase verkennen we ook wat de ontwikkelkansen en eventuele plannen er per locatie zijn. Daarnaast krijgen grondeigenaren informatie over de uitgangspunten die de raden ten aanzien van ontwikkelplannen hebben geformuleerd. Uitgangspunt is dat iedereen in de omgeving kan meeprofiteren van eventuele windmolens. Bijvoorbeeld via financiële participatie, een omgevingsfonds of een omwonendenregeling. En te denken valt aan het lokaal gebruiken van opgewekte elektriciteit. Een toelichting hierop is gegeven tijdens een informatiebijeenkomst op 14 februari 2024.
Meedoen of meeweten?
Invullen online raadpleging
Als u het zou mogen zeggen, waar moeten we veel, of juist minder rekening mee houden bij het plaatsen van windmolens? En als u het zou mogen zeggen, op welke plekken moeten we dan wel of geen windmolens plaatsen? En waarom? Dat willen we graag van u weten via een online raadpleging. De uitkomsten van de raadpleging helpen de gemeenteraden straks om een afgewogen keuze te maken over de definitieve locaties voor windenergie.
Invullen raadpleging windenergie Alblasserwaard
De raadpleging is van 3 t/m 23 april in te vullen.
We hopen dat zoveel mogelijk mensen, jong en oud, uit alle kernen, wijken, het buitengebied en buurgemeenten, de raadpleging invullen. Hiermee krijgen we een zo volledig mogelijk beeld van de opvattingen binnen de regio.
Populytics voert de raadpleging uit. Zij zijn een onafhankelijk bureau verbonden aan de TU Delft en verwerken uw antwoorden volledig anoniem.
Overig
- Wie op de hoogte wil blijven over het proces en de uitkomsten van de verkenning kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief windverkenning.
- Inwoners en ondernemers die in de buurt van een zoeklocatie wonen kunnen meepraten in een werkgroep en hun inbreng geven over de mogelijke komst van windmolens. De aanmelding voor deze werkgroep kon tot 17 februari 2024.
Duurzame energie opwekken door zon
Het RES-bod voor grootschalig zon-op-dak is 588 TJ. Daarvan is per minimaal 153 TJ gerealiseerd waarbij meetmoment het voorjaar 2022 was.
Vanuit reeds toegekende SDE++-subsidies weten we dat er de komende twee jaar nog 89 TJ aan aanvullende productie bijkomt (de ‘pijplijn’). Onze resterende ambitie tot aan 2030 is daarmee 346 TJ.
In RES 1.0 is vastgesteld dat we de doelstellingen voor zonne-energie voornamelijk willen realiseren met zon op grote daken. Slechts een klein deel kan worden gerealiseerd met zon op veld. Er moeten minimaal 41 panelen op een dak passen om mee te tellen voor de RES-doelen. In de RES Alblasserwaard zijn daarom boerenschuren en bedrijfsdaken geïdentificeerd als primaire doelgroepen voor grootschalig zon op dak. Daarnaast richt het project zich op maatschappelijk vastgoed, woningcorporaties en particuliere eigenaren. Particuliere eigenaren vallen niet standaard onder het RES-bod, maar in de Alblasserwaard wordt hier wel invulling aan gegeven met acties op gemeenteniveau.
De afgelopen vier jaar kende zon op dak een gemiddelde jaarlijkse groei van 42%. Als dit groeitempo doorzet dan is ons doel voor zon-op-dak (588 TJ) voor 2030 (ruim) binnen bereik. De verwachting is echter dat het groeitempo zal afvlakken, omdat de ‘makkelijkste’ daken het eerst zijn vol gelegd. Er zijn ook daken waaraan constructieve aanpassingen nodig zijn om zonnepanelen te kunnen dragen.
U vindt informatie over subsidies, het informeren van Stedin en andere informatie die nodig is voor het plaatsen van zonnepanelen op grote daken onder Zon op bedrijfsdaken
Op de pagina Duurzaam wonen vinden particulieren met kleine daken meer informatie over de aanschaf van zonnepanelen.
Warmte
De gemeenten Molenlanden en Gorinchem onderzoeken welke warmtebronnen te gebruiken zijn om wijken en gebouwen duurzaam te verwarmen. Daarnaast gaan beide gemeenten aan de slag met isolatie van de slechtst geïsoleerde woningen conform het Nationaal Isolatie Programma (NIP). Ook is er financiële ondersteuning voor individuele energiebesparende maatregelen.
- De gemeente Gorinchem is in de Gildenwijk gestart met de aanleg van een warmtenet. Het hoofdleidingnet in de wijk is inmiddels gereed. De eerste eengezinswoningen zijn inmiddels aangesloten. Verdere uitrol van dit warmtenet is gepland voor de komende jaren.
- In Molenlanden is in 2022 gestart met een dorpsgerichte aanpak, waarbij bewoners - met hulp van externe procesbegeleiders - worden gestimuleerd om zelf een plan te ontwikkelen voor de warmtetransitie in hun eigen leefomgeving.
Energiebesparing
Tot en met 2021 leek het RES-doel om in 2030 20% energie te besparen behoorlijk ambitieus. Het energieverbruik in de gebouwde omgeving daalde weliswaar licht, maar in de categorie “energie, industrie, afval en water” was de laatste jaren juist sprake van een lichte toename van het energieverbruik. Het beeld voor 2022 is heel anders. Door de energiecrisis ontstond een prijsprikkel waardoor het energieverbruik zeer sterk is teruggeschroefd. We hebben nog geen regionale cijfers voor 2022, waardoor we niet weten tot hoeveel energiebesparing dit heeft geleid. Voor het behalen van het RES-doel is het belangrijk om het lagere aardgasverbruik te bestendigen.
- Meer informatie over energiebesparende maatregelen voor particulieren vindt u op de pagina Energie besparen.
- Meer informatie over de energiebesparingsplicht voor bedrijven vindt u op de pagina Duurzame ondernemer
Innovatie
De RES-partners hebben ervoor gekozen om innovatie als aanvullende pijler op te nemen in RES 1.0. Zo willen we nieuwe technieken en vernieuwende initiatieven die bijdragen aan de duurzaamheidsopgave omarmen en stimuleren. De energietransitie is een economische kans voor de regio. Interessante initiatieven zijn: onderzoek naar een waterstoftankstation, onderzoek naar energieopslag, de samenwerking met I-lab en de pilot Smart Farmer Grid. Op RES-niveau is er voorjaar 2023 een projectleider innovatie aangesteld om het portfoliomanagement van deze innovaties te professionaliseren en een meer planmatige innovatie-aanpak op regioniveau uit te werken.
Participatie; met elkaar
Een energieneutrale regio in 2050 bereiken we alleen met elkaar. Met beide gemeenten, bedrijven, maatschappelijke organisaties, lokale energiecoöperaties en inwoners.
Vanaf het begin in 2019 zijn er bijeenkomsten geweest waarin samen met betrokken partijen en geïnteresseerden, is nagedacht over het besparen van energie en het opwekken van duurzame energie.
Dit blijven we doen, omdat keuzes invloed hebben op onze leefomgeving. We vragen steeds inwoners en ondernemers hun zorgen, ideeën en aandachtspunten te (blijven) delen. Dit doen we via nieuwsberichten op de website van de gemeente en de social media pagina’s op Facebook, Twitter, Instagram en Linkedin. Wilt u graag een mail ontvangen? Stuur dan een mail naar duurzaam@gorinchem.nl met als onderwerp: informatie over de RES Alblasserwaard.
Financiële participatie
We streven naar minimaal 50% lokaal eigendom voor RES-projecten. Hiermee wordt beoogd het maatschappelijk draagvlak en de publieke acceptatie voor bijvoorbeeld windmolens en zonneparken te verhogen en bovendien te zorgen dat lusten en lasten van de energietransitie eerlijk verdeeld worden.
Concreet beleid over financiële participatie en lokaal eigendom moet nog worden opgesteld. Er zijn meerdere energiecoöperaties actief in de regio, ieder met eigen projecten. Het grootste project (in termen van energieopbrengst) is het vergunde windpark Groote Haar waarvan energiecoöperatie De Knotwilg initiatiefnemer en belangrijke aandeelhouder is. Kijk op de pagina Meeprofiteren van windenergie voor meer informatie.
Meer weten?
Kijk dan op onderstaande websites of download de documenten om meer te weten over het Klimaatakkoord, het nationale Programma Regionale Energiestrategie, en de RES Alblasserwaard.
RES Alblasserwaard
- RES 1.0 Alblasserwaard. In dit document staat beschreven hoe we de doelstelling voor 2030 gaan realiseren.
- Voortgangsrapportage RES Alblasserwaard. Hier leest u waar we staan op 1 juli 2023. Wat hebben er bereikt op het gebied van de vijf pijlers waarop de RES regio zich inzet.
- Infographic voortgangsrapportage RES Alblasserwaard. Op deze infographic zit u in een oogopslag de stand van zaken op 1 juli 2023
Nationaal Programma Energiestrategie (NPRES)
- Website Regionale Energiestrategie
- Animaties Regionale Energiestrategie
- De RES webapp - feiten en veelgestelde vragen