Criminelen kunnen veel te makkelijk over de rug van kwetsbare patiënten een handeltje in de zorg beginnen om er zelf rijk van te worden. Uit onderzoek van RTL Nieuws blijkt nu dat er ruim 560 dubieuze zorgaanbieders zijn waar een groot risico is op witwassen, fraude en andere vormen van criminaliteit. Experts reageren geschrokken: er moet veel strenger gecontroleerd worden.
In het kort
- Er zijn zeker 567 dubieuze zorgbedrijven in Nederland, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Het gaat om bedrijven die onder andere actief zijn in de thuiszorg, of die onderdak verlenen aan mensen met een verstandelijke beperking.
- De zorgbedrijven scoren allemaal hoog op een combinatie van risicovolle indicatoren die kunnen wijzen op fraude of criminele inmenging. Zo is er sprake van hoge winsten en zijn er links met bedrijven in branches die gevoelig zijn voor witwassen.
- Experts reageren geschrokken op de omvang en de gevonden voorbeelden. Ze vinden dat gemeenten en zorgkantoren te weinig toezicht houden en dat zij beter moeten controleren aan wie zij zorggeld voor kwetsbare cliënten toekennen.
Zorgaanbieders die torenhoge winsten maken en daarnaast actief zijn als horecaondernemer of autohandelaar? Daar moeten alle alarmbellen van gaan afgaan, zegt zorgfraude-expert Karen Ottens: "Dan is het echt een donkerrode vlag en moet het nader onderzocht worden."
Opvallende zorgbestuurders
De onderzoeksredactie van RTL Nieuws heeft, met data van bedrijfsinformatiespecialist Graydon, voor het eerst op grote schaal gekeken naar de signalen van criminele inmenging in de zorg. Zo zijn tienduizenden zorgaanbieders gecheckt op te hoge winsten en risicovolle andere bedrijven in hun netwerk. Deze signalen van criminaliteit zijn opgesteld met zorgfraude-experts van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) en ondermijningsclub Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC) Oost.
In de lijst met dubieuze zorgaanbieders komen een aantal opvallende zaken naar voren. Zo is er een zorgaanbieder in Noord-Holland die eerder een schoonmaakbedrijf had en een horecazaak, die failliet ging. Die zorgbestuurder probeert het nu in de thuiszorg, waar hij flinke winsten boekt. En er is een Amsterdamse zorgverlener die kwetsbare jongeren opvangt, maar tegelijkertijd torenhoge winsten maakt terwijl twee van de drie bestuurders ook een taxibedrijf runnen.
Risico op fraude en witwassen
Het onderzoek geeft volgens Karen Ottens van RIEC Oost, dat in opdracht van overheden onderzoek doet naar zorgfraude, een zorgelijk beeld. "Wat mij vooral opvalt is dat er een groot aantal ondernemers is dat vooral zichzelf een vorstelijk deel van de zorggelden toe-eigent. En dat geld wordt dan dus niet besteed aan de zorg voor mensen die dat heel hard nodig hebben."
Opvallend zijn zorgbureaus die ook actief zijn in bijvoorbeeld de autobranche, horeca of taxiwereld. Ottens legt uit waarom dat risicovol is: "Dat zijn branches waar veel contant geld in omgaat en die daardoor gevoeliger zijn voor vermenging met ondermijning. Want het zijn aantrekkelijke branches voor bijvoorbeeld witwassen."
567 zorgbedrijven in 212 gemeenten
Uit onderzoek van RTL Nieuws blijkt nu dus dat er 567 zorgbedrijven door het hele land zijn waar mogelijk ook zoiets aan de hand is. Op onderstaande kaart is dat goed te zien. De kaart is gebaseerd op de vestigingsgemeente van bedrijven. Het kan zijn dat een bedrijf ook zorg levert in andere gemeenten.
Waarop zijn zorgaanbieders gecheckt?
Bij een combinatie van minstens drie van onderstaande indicatoren, wordt een zorgaanbieder als 'dubieus' gezien.
- Hoge winsten: in de zorg is het niet normaal om flinke winsten te boeken. Als de winst hoger dan 8 procent is, wordt het als zorgelijk gezien door experts. In dit onderzoek kwamen meer dan 100 bedrijven naar voren die zelfs meer dan 20 procent winst maakten.
- Vastgoed: in eerdere casussen waar zorgfraude werd aangetoond bleek vrij vaak een link te zijn met vastgoed. Hier is dus gekeken of de zorgaanbieder zelf of iemand in het netwerk ook vastgoedondernemer is.
- Hoog-risico-branches: RIEC Oost heeft een lijst met branches waar een verhoogd risico is op ondermijning en witwassen, zoals horeca en autohandelaren. De netwerken van zorgaanbieders in dit onderzoek zijn dan ook gecheckt om te kijken of er links zijn met hoog-risico-branches.
- Loonratio: bij zorgbedrijven gaat het meeste geld naar personeelskosten, dus het gaat opvallen als de verhouding tussen de omzet en de loonkosten lager is dan 65 procent.
- Hoge omzet van ZZP'er: omdat een ZZP'er geen personeel heeft, waar bij zorgaanbieders normaal gesproken het meeste geld naartoe gaat, valt het op als die ondernemer een omzet heeft die hoger is dan 150.000 euro.
- Wet Normering Topinkomens: bij wet is vastgelegd dat bestuurders in de zorgsector niet boven een bepaalde grens mogen verdienen.
- Wijzigingen: het valt op als er binnen zes maanden na oprichting bepaalde wijzigingen zijn geweest binnen het zorgbedrijf, zoals wisseling van bestuurders of verandering van rechtsvorm.
- Faillissement: een andere rode vlag wordt geplaatst bij een eerder faillissement van de zorgondernemer of bedrijf uit het netwerk.
Deze indicatoren zijn opgesteld aan de hand van informatie van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) en het Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC) Oost.
Dat zorgverleners flink wat geld in hun eigen zak kunnen steken, blijkt wel uit voorbeelden die voor de rechter zijn gekomen. Drie broers, die samen het thuiszorgbedrijf Dolia runden, werden in 2019 veroordeeld tot een paar jaar gevangenisstraf. Ze hadden volgens de rechter namelijk voor miljoenen aan onterechte zorg gedeclareerd en dat vervolgens hebben witgewassen met de bouw van een appartementencomplex in Turkije.
Tonnen zorggeld vergokt
En de gemeente Almelo greep in bij Victorie, een aanbieder van beschermd wonen aan mensen met psychische problemen. De rechter oordeelde dat de eigenaresse voor meer dan 600.000 euro aan zorggeld vergokte in het casino, onder andere in Las Vegas.
Als Dolia en Victorie met terugwerkende kracht langs de risico-indicatoren van dit onderzoek gelegd worden, blijkt dat zij beiden hoog scoren.
Beide zorgbedrijven gaan nog wel in hoger beroep tegen hun veroordelingen.
Onderzoek is monnikenwerk
De gemeente Almelo deed diepgravend onderzoek naar Victorie en andere dubieuze zorgaanbieders. Een flinke klus, maar nodig, zegt wethouder Eugène van Mierlo: "Dan liggen de tafels vol met allerlei papieren, diploma's, financiële administratie en jaarrekeningen. We lichten alles door om te kijken of ze voldoen aan de criteria die wij aan de voorkant stellen."
Het is echt monnikenwerk, zegt Van Mierlo: "Maar het helpt wel om het kaf van het koren te scheiden om later problemen te voorkomen."
De Almelose wethouder waarschuwt ook andere gemeenten: "Het is niet alleen een beeld dat zich voordoet in deze regio. Integendeel. Dit gebeurt in het hele land. En als je daar in gaat duiken komt er veel meer bovendrijven."
'Frauderen is niet moeilijk'
Ook experts vinden dat gemeenten en zorgkantoren, die verantwoordelijk zijn voor geld dat naar deze zorgbureaus gaat, meer moeten doen.
Ondermijningsdeskundige Edward van der Torre pleit voor meer regels en toezicht. Vooral vanwege het gemak waarmee een kwetsbaar product als zorg kan worden misbruikt: "Het is heel makkelijk om een zorgbedrijf te beginnen, ook als je dus veel risico-indicatoren hebt. Zorgfraudeurs hoeven helaas niet zo slim te zijn - het is niet moeilijk."
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten ziet zeker het probleem, maar geeft aan dat dit soort onderzoek veel tijd en geld kost en dat is er niet altijd.
Verantwoording
De onderzoeksredactie van RTL Nieuws doet al langer onderzoek naar fraude en criminaliteit in de zorg.
In samenspraak met ervaren onderzoekers van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) en het Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC) Oost-Nederland zijn 8 risico-indicatoren samengesteld die kunnen wijzen op mogelijk zorgfraude of -ondermijning. Denk aan hoge winsten of veel bestuurswisselingen in korte tijd.
Om bedrijven te toetsen op deze indicatoren zijn via Graydon, dat informatie verzameld over bedrijven uit openbare bronnen, gegevens gekregen van zo’n 70.000 bedrijven in het sociale domein, waarna we na onderzoek tot een lijst van 567 bedrijven zijn gekomen, die minstens op drie indicatoren slecht scoren.
Hier lees je precies hoe we dat hebben onderzocht (pdf). Heb je tips of voorbeelden van zorgfraude? Dan horen we dat het graag van je via onderzoek@rtl.nl.
