De lucht in Nederland is nergens meer gezond. Althans, volgens de nieuwe advieswaarden van de wereldgezondheidsorganisatie WHO. Die heeft de waarden voor onder andere stikstof en fijnstof aangescherpt, omdat luchtvervuiling al in kleinere hoeveelheden schadelijk blijkt voor de volksgezondheid.
Het vorige advies van de WHO over luchtvervuiling en de gevolgen ervan voor de gezondheid stamt uit 2005. In de tussentijd is steeds meer bewijs geleverd dat blootstelling aan een veel lagere concentratie luchtvervuiling al ernstige negatieve gevolgen heeft. Daarom scherpt de WHO de advieswaarden aan voor veelvoorkomende luchtvervuilers.
Het langdurig in contact komen met en inademen van onder andere fijnstof, stikstofdioxide en koolstof veroorzaakt hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen en zelfs longkanker, stelt de WHO. Jaarlijks overlijden zo'n 7 miljoen mensen vroegtijdig vanwege blootstelling aan luchtvervuiling.
Om die levens in de toekomst te verlengen en de kwaliteit van leven wereldwijd te verbeteren, moet het gehalte vervuilende stoffen in de lucht drastisch omlaag. Volgens het WHO-advies van 2005 was een kubieke meter lucht schoon als er minder dan 40 microgram stikstofdioxide (NO2), 20 microgram PM10 (fijnstof) en 10 microgram PM2.5 (superfijnstof) in zat.
Nieuwe advieswaarden
In het nieuwe advies liggen de waarden voor met name stikstofdioxide en superfijnstof stukken lager. Een kubieke meter lucht mag nog maar 10 microgram stikstofdioxide, 15 microgram fijnstof en 5 microgram superfijnstof bevatten om als gezond te worden aangemerkt.
De luchtkwaliteit in Nederland voldoet momenteel niet aan deze nieuwe advieswaarden.
Nederland valt wel binnen de grenswaarden die op Europees niveau zijn vastgesteld, is op deze kaarten te zien. De Europese Unie legt de grens op 40 microgram fijnstof en 20 microgram superfijnstof. Ook voor stikstofdioxide geldt een maximum van 40 microgram.
Maatregelen versnellen?
Toch kan het WHO-advies ook in Nederland op den duur consequenties hebben. Het Rijk heeft namelijk samen met provincies en een deel van de gemeenten het Schone Lucht Akkoord ondertekend. De partijen in het akkoord streven naar een gezondheidswinst van minimaal 50 procent in 2030 ten opzichte van 2016.
"Het akkoord heeft zich voorgenomen om zich aan te sluiten bij de WHO-richtlijnen", zegt Bert Brunekreef, emeritus-hoogleraar Milieu Epidemiologie. "Al is nog onduidelijk wat dat voor het akkoord betekent. Je mag aannemen dat ze maatregelen bijvoorbeeld versneld uitvoeren, maar daar is nog geen besluit over genomen."
Bij het opstellen van het Schone Lucht Akkoord is uitgegaan van de WHO-advieswaarden voor 2005, zegt Steven van Weyenberg, staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, in een reactie op de nieuwe advieswaarden. "Nu er nieuwe advieswaarden zijn uitgebracht moeten we samen met deelnemende gemeenten en provincies bekijken hoe die bij de uitvoering van het Schone Lucht Akkoord kunnen worden betrokken."
Europees verband
Terugdringen van luchtvervuiling is een 'enorme opgave' die in Europees verband moet worden aangepakt, zegt Brunekreef. "Er zijn heel veel maatregelen die nog niet zijn genomen: vergaande elektrificatie van het wagenpark, meer inzetten op duurzame energie, kolencentrales sluiten. Maar dat heeft wel allemaal zijn tijd nodig; het zal niet in 2,3 of 4 jaar gedaan zijn."
Mobiliteit is de belangrijkste oorzaak van luchtvervuiling, vult hoogleraar Preventieve Geneeskunde Onno van Schayk aan. "Als je dat aanpakt, boek je ontzettend veel winst. Meer elektrische auto's, schepen, weg met de vervuilende tweetaktbrommertjes waar er nog veel van zijn."
Fikkie stoken
En houtstookvrije wijken, zonder open haarden en barbecues, helpt dat? "Houtstook draagt waarschijnlijk voor zo'n 10 procent bij aan de gezondheidsproblemen door luchtvervuiling. Dus ja, dat helpt. Anderzijds: veel mensen vinden het fijn om een fikkie te stoken, ik ook. Je kunt er dus ook voor kiezen om filters op de open haarden te zetten. Dat kost geld, maar scheelt wel 90 tot 95 procent in vervuiling", zegt Van Schayk.
