Een levenswerk kan op een vierkante meter perron beginnen, ondervond Jan Heijmans. In 1923 verrichtte hij bestratingswerkzaamheden op het station van ’s-Hertogenbosch – zijn eerste opdracht. Terugblikkend een veelzeggende locatie. Niet alleen omdat Heijmans later veelvuldig voor ProRail en haar voorgangers zou werken. Ook omdat een station symbool staat voor reizen, ontdekken en verbinden. Honderd jaar handen-uit-de-mouwen heeft Heijmans ver gebracht. Buiten Brabant, buiten Nederland, buiten Europa. De grootste reis maakte het bouwbedrijf inhoudelijk – en de eindbestemming is nog lang niet bereikt. Lees hier het geschiedenisverhaal van Heijmans.
Op 3 april 1923 begint de twintigjarige stratenmaker Jan Heijmans zijn eenmanszaak in Rosmalen. Sinds 1993 is Heijmans flink gegroeid, en inmiddels beursgenoteerd. Toch blijft Heijmans een uitgesproken familiebedrijf. Sleutelwoorden: toewijding, loyaliteit, informele omgang, sociale bewogenheid, oog voor de lokale gemeenschap.
Dat familiale klinkt ook door in de woorden die toenmalig president-commissaris F. van Rijckevorsel bij het 25e jubileum aan oprichter Jan Heijmans wijdt: "Hij is te spreken voor iedere arbeider, maar ook voor de ouders van zijn arbeiders (…) Hij is de vraagbaak van iedereen. Zijn staf breidt zich wel uit, maar wisselt weinig. (...) Heeft hij eenmaal besloten zijn vertrouwen te schenken, dan vertrouwt hij ook.”
Trouw
Vijftien jaar later, bij het veertigjarig jubileum, wordt Jan Heijmans geprezen om zijn trouw: “Aan zijn overtuigingen en idealen, trouw aan kerk, aan vorstin en vaderland.” Deze zinnen doen ook recht aan de keus van het bedrijf in de oorlogsjaren: in haar afkeer van het nationaalsocialistisch gedachtegoed verleent Heijmans geen hand- en spandiensten aan de Duitse bezetter. Tussen 1940 en 1945 slinkt de werkvoorraad dan ook sterk. Tegelijkertijd zoekt Heijmans manieren om haar personeel voor tewerkstelling in Duitsland te behoeden. Dat lukt mede door valse Ausweise, die de illegaliteit verstrekt. Ook weet Heijmans haar gehele machinepark in handen te houden, op een zandzuiger na die de terugtrekkende Duitsers tot zinken brengen. Vanaf september 1944 herstellen werknemers van Heijmans in de bevrijde corridor Eindhoven-Nijmegen de wegen, zodat de geallieerden gemakkelijker hun troepen kunnen verplaatsen.
Wind in de rug
Na de oorlog krijgt Heijmans stevig de wind in de rug. Dat dankt ze vooral aan opdrachten van overheden, zoals Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten. Veel herstel en aanleg van wegen, riolering en drainage, maar ook vliegvelden voor het ministerie van Defensie: van Volkel (1945-1946), Gilze-Rijen (1947) tot Welschap (1950) bij Eindhoven.
Ook in de waterbouw is het alle hens aan dek. Tussen 1950 en 1970 zijn de asfaltschepen Dorus en Jan Heijmans intensief betrokken bij onder meer de Zuiderzeewerken en Deltawerken. Zelfontwikkelde methodes en machines zorgen voor extra opdrachten in kust- en oeverwerken. Patenten in met name onderwaterbeton en -bitumen vinden nationaal en internationaal hun weg.
Heijmans zelf verkent eveneens de wereld. In de jaren vijftig legt zij twee NATO-vliegvelden in Turkije aan, inclusief gebouwen en installaties. Begin jaren zestig kan Heijmans in Perzië (het huidige Iran) aan de slag. Opdracht: het uitvoeren van een omvangrijk irrigatie- en wegenproject. Eind jaren zestig opent de Belgische Asfalt- en Betonmaatschappij haar poorten in Antwerpen. Deze dochter van Heijmans, de eerste buiten Nederland, legt vele snelwegen in België aan.
Aanbrengen bekleding van gebitumeerd zand met rijdende asfaltinstallatie 'De bonte trein' op Oostelijke Flevolanddijk, Zuiderzeewerken (1950).
Aanleg asfaltweg Heesch - Nistelrode (1955)
Aanleg NAVO-vliegveld in Turkije (medio jaren vijftig).
Tekenkamer (medio jaren zeventig)
Aanleg geluidsscherm Sosbeck (Duitsland, mei 1981)
Asfaltschip Jan Heijmans tijdens aanleg werkhaven Schelphoek. Asfaltbodembeschermingen en spuitkaden van zandasfalt. (september 1981)
Aanbrengen 60 km gele kantstrepen in Saudi-Arabie (juli 1984)
Irrigatie en grondwerk in Perzië uit naam van de Dutch International Construction Company (1960).
Woningbouw (1969)
Het Heijmans-dorp
Al die jaren afficheert Heijmans zich als weg- en waterbouwer, met een kleine afdeling woningbouw. Zou zij ook een volledig nieuwe wijk kunnen realiseren? Het lokale bestuur van Rosmalen denkt van wel en zoekt begin jaren zestig weloverwogen samenwerking met Heijmans. Het leidt tot de bouw van Hintham-Zuid, tussen ’s-Hertogenbosch en Rosmalen: 1.500 woningen, winkels, bedrijfsruimten, scholen en een kerk. In de volksmond: het Heijmans-dorp. Geslaagd, concluderen opdrachtgever en bouwer. Enerzijds bewijst Heijmans dat het een complete wijk kan bouwen. Anderzijds toont zij wat haar handelsmerk zal worden: een langdurige verbintenis met plekken.
In de jaren zeventig legt Heijmans het fundament voor de sterke reputatie in utiliteitsbouw. Uiteindelijk realiseert het bedrijf vele onderwijsinstellingen, kennis- en onderzoeksinstituten en ziekenhuizen, plus culturele plekken, waterzuiveringsinstallaties en overheidsgebouwen. Daarnaast is Heijmans in wisselende mate betrokken bij ontwerp, financiering, onderhoud en zelfs beheer en exploitatie van utiliteitsprojecten. Ook in commercieel vastgoed gooit Heijmans hoge ogen: talloze winkelcentra, kantoorpanden en andere bedrijfsobjecten in Nederland zijn gerealiseerd.
Overnames
Eind 2000 neemt Heijmans haar branchegenoot Koninklijke IBC uit ’s-Hertogenbosch/Best over, waardoor zij in de top drie van Nederlandse bouwers belandt. Het is een veelbelovend huwelijk: Heijmans leunt sterk op woningbouw in uitbreidingsgebieden, waaronder Vinex-locaties; IBC verstaat met name de kunst van binnenstedelijke (her)ontwikkeling. De gemene deler: beide zijn landelijke spelers maar ook in de regio verankerd – van Walcheren tot Leeuwarden, van Kerkrade tot Assendelft – en actief in België. Met de komst van IBC stijgt het aantal medewerkers van 8300 naar 10.850.
In 2002 volgt nog een strategische overname: vastgoedontwikkelaar Proper-Stok Groep. Een omvangrijke acquisitie in 2006 is Burgers Ergon in Eindhoven, dat met 1400 werknemers indertijd tot de top vijf van grootste installatiebedrijven in Nederland behoort. Tot slot volgen enkele overnames in Engeland en Duitsland.
De kredietcrisis van 2008 is evenwel een forse spelbreker. Zij noodzaakt Heijmans om vanwege strategische redenen enkele dochterbedrijven los te laten. Als Heijmans in 2016 opnieuw een flinke tegenwind ervaart, neemt zij ook afscheid van haar Belgische, Duitse en Engelse activiteiten. Sinds 2017 heeft het bedrijf geen buitenlandse vestigingen meer. Vanaf die tijd is Heijmans een nationale speler in vastgoed, infra, bouw en techniek.
Loyaliteit
Heijmans verbindt zich vaak langdurig en intensief aan een gebied of project – ook dat is loyaliteit. Bij die grondhouding past meedenken en verder kijken dan een duimstok lang is. Enkele projecten die exemplarisch zijn:
1. Lange tijd was Katendrecht in Rotterdam een rafelig, verloederd schiereiland. Maar zo'n vijftien jaar geleden begon de kanteling. Van meet af aan is Heijmans betrokken bij plannen voor de wederopstanding van Katendrecht. De meerjarige denk-, ontwerp-, ontwikkel- en bouwkracht laten zich aflezen aan het Park- en Laankwartier, de Cobana-woontorens met 375 appartementen en de herontwikkelde loods Fenix 1. Dit laatstgenoemde complex, dat 212 loftwoningen telt, is bekroond met onder meer de Rotterdamse Architectuur Prijs en BNA Gebouw van het Jaar.
Aan de zuidelijke kade levert Heijmans in 2023 het Havenkwartier op, met 200 woningen en appartementen. In al deze projecten is er grote aandacht voor leefbaarheid, energietransitie en duurzaamheid, sociale cohesie en mobiliteit. De inspanningen lonen: Katendrecht is veranderd van achterstands- in voorsprongwijk en staat te boek als een van de meest populaire plekken in Rotterdam.
2. Heijmans is maker van gezonde leefomgevingen. Dat geldt ook voor de wijken Vijfsluizen in Vlaardingen en Maanwijk in Leusden, waar Heijmans respectievelijk 400 en 200 woningen realiseert. Heijmans ziet beide projecten als vlaggenschepen. Hun natuurinclusieve ontwerp zorgt ervoor dat wonen en natuur elkaar versterken. Maanwijk is zelfs de eerste park-inclusieve wijk van Nederland. Een grote rol krijgen nieuwe technologieën die bijdragen aan gezond, duurzaam, comfortabel en veilig wonen. Enkele gemeenschappelijke tuinen en huiskamers bieden gelegenheid voor ontmoeting en dragen zo bij aan een hechte gemeenschap. Omwille van schonere mobiliteit is er ook deelvervoer beschikbaar.
Commitment houdt in dat Heijmans na oplevering geen afscheid neemt, maar met de wijk verbonden blijft. Samen met onder meer de gemeente en woningcorporatie organiseert Heijmans sociale en natuurversterkende activiteiten. Om de impact te evalueren, worden inzichten en ervaringen van bewoners opgehaald en voert Heijmans – samen met RIVM en Naturalis – effectmetingen uit.
3. Sinds 1997 hoort Rosmalen, waar het hoofdkantoor van Heijmans is gevestigd, bij de gemeente 's-Hertogenbosch. Maar al vanaf haar ontstaan in 1923 is Heijmans thuis in de Brabantse hoofdstad, waar Jan Heijmans zijn allereerste opdracht realiseerde als stratenmaker op het station van ‘s-Hertogenbosch. Dat regionale commitment heeft vele verschijningsvormen: projecten in woningbouw, utiliteitsbouw, vastgoed en infra. Een van de in het oog springende projecten is de restauratie van de 3,5 kilometer lange historische stadsrivier de Binnendieze, die voor een derde is overkluisd. Internationaal trekt Haverleij nog altijd aandacht: een nieuwbouwwijk van 180 hectaren, waarin zeven spraakmakende kastelen, een slot en een golfterrein met het landschap zijn verweven. Het stedenbouwkundig ontwerp is van Sjoerd Soeters.
Niet minder veelbesproken is parkeergarage Sint-Jan (1.040 plaatsen), direct naast de zuidoostelijke stadswallen. Een monumentale locatie, waar Heijmans recht aan heeft gedaan met een ondergrondse garage waarop een vijver met een lange voetgangersbrug zijn gesitueerd. Een grote binnenstedelijke herontwikkeling is het Gasthuiskwartier. Op de plek waar 745 jaar gast- en ziekenhuizen stonden, verwezenlijkt Heijmans woningen en appartementen, inclusief sociale huur. Negen monumentale gebouwen, waaronder het Stergebouw, de apotheek en de oude poliklinieken, krijgen een herbestemming.
4. Tot slot is Heijmans de ontwikkelaar van de zogenoemde Heijmans ONE, naar een idee van een trainee. Deze tijdelijke woning biedt 39 m2 woonoppervlak inclusief vide, is demontabel en in een etmaal te plaatsen. Ook architectonisch is de Heijmans ONE aantrekkelijk: een in het oog springend ontwerp van staal en duurzaam hout. Inmiddels staan er zo’n tweehonderd in Nederland, vaak in zogeheten pauzelandschappen. Tot de bewoners behoren studenten, statushouders en andere woningzoekenden die urgent op zoek zijn. Extra troef van de Heijmans ONE is haar eenvoudige verplaatsbaarheid.
Veiligheid
De bouwsector is niet zonder risico's. Veiligheid is dag en nacht topprioriteit bij Heijmans. In alle lagen van de organisatie geldt het principe ‘we werken veilig of we werken niet.’ Niet voor niets wordt het veiligheidsbeleid Geen Ongevallen! (GO!) van Heijmans tot de beste in de sector gerekend. Het omvat een waaier van maatregelen en middelen: bewustwordingscampagnes, cursussen, preventieve maatregelen, beschermingsmiddelen en meldstructuren. Als eerste in de sector is Heijmans begonnen met het delen van alle relevante informatie rond bedrijfsongevallen. Tot slot onderstrepen de omvangrijke maatregelen die Heijmans gedurende de pandemie nam, de aandacht voor veiligheid en gezondheid. Ook dat is zorg voor mensen.
Maatschappelijke opgaven
Nederland leefbaarder, gezonder en duurzamer maken is de bestaansreden van Heijmans – niet voor niets is de bedrijfsstrategie ‘Makers van de gezonde leefomgeving.’ Wat begon met een vierkante meter perron, is uitgegroeid tot 41.543 vierkante kilometer Nederland. In dat werkgebied is Heijmans letterlijk dag en nacht in touw. De hand van Heijmans zie je overal, in steden, dorpen en landschappen. Van de Westerscheldetunnel, Martinus Nijhoffbrug en Beatrixsluizen tot aan Eurojust in Den Haag, Het Timmerhuis in Rotterdam en het Nationaal Militair Museum in Soesterberg. Meer dan een terzijde: het laatstgenoemde project is een zogenoemde DBFMO-constructie, waarbij Heijmans naast Design, Build, Finance en Maintenance ook (gedeeltelijk) de exploitatie voor 25 jaar voor haar rekening neemt.
Vanzelfsprekend draagt Heijmans bij aan het verkleinen van het woningtekort in Nederland, met het ontwerpen en bouwen van nieuwe wijken in uitleggebieden, renovaties en nieuwbouw in oude stadswijken en integrale binnenstedelijke herontwikkelingen. Zoden aan de dijk zet industrialisatie van het bouwproces: door conceptueel te bouwen is woningbouw te versnellen, waarbinnen standaardisatie en variatiekeuze elkaar niet uitsluiten. Heijmans draagt eveneens bij aan de huisvesting van de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht – van Eerste Kamer en Raad van State tot aan ministeries en gebouwen voor justitie. Ook renoveert Heijmans de komende jaren het Binnenhof.
Bouw van de Martinus Nijhoffbrug over de Waal bij Zaltbommel (1995)
Prinses Beatrixsluis in Nieuwegein (2023)
Timmerhuis in Rotterdam (2020)
Nationaal Militair Museum in Soesterberg (2019)
Nieuwe rechtbank Amsterdam (2021)
De JuBi-torens in Den Haag. In dit enorme overheidscomplex verzorgt Heijmans tot 2032 het beheer en onderhoud van de technische installaties,
Het oogmerk van Heijmans: slim en gezond ruimte geven aan wonen, werken en verbinden. Dat lukt haar dankzij de drie bedrijfsstromen vastgoed, infra, bouw & techniek. De kennis en kunde die zij verknopen, is vele malen breder dan vroeger. In de 21ste eeuw is Heijmans immers meer dan een bedrijf met technische bouwers. Onder de gele vlag werken ook verkeerskundigen, ecologen, data-analisten, gedragspsychologen en experts in duurzame energie en circulariteit. Dankzij deze vele disciplines is Heijmans in staat om bij te dragen aan het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken. Dat geldt voor de woningopgave, energietransitie en klimaatverandering, maar ook voor mobiliteit, sociale cohesie en biodiversiteit.
Al deze vraagstukken raken aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat krijgt bij Heijmans diverse verschijningsvormen. Een greep: vanaf 2023 is Heijmans CO2-neutraal, waarbij eventuele restwaarde wordt gecompenseerd. Daarnaast leidt Heijmans statushouders op om in diverse geledingen van het bedrijf te komen werken en zo een nieuwe toekomst in Nederland op te bouwen. Verder kent Heijmans een duurzaam inkoopbeleid voor materialen en goederen; gebruik van circulair beton; aanleg van faunapassages; samenwerking met Universiteit Wageningen, TU Delft, The Pollinators, Stichting Struikroven en andere organisaties in het kader van verduurzaming. Ook in het ver doorgevoerde recyclen van afvalstromen neemt Heijmans haar verantwoordelijkheid. Zij beperkt zich niet tot haar eigen 'huis en erf', maar wendt haar invloed aan om andere partijen in de keten tot grotere duurzaamheidsinspanningen te verleiden.
Toekomst
Honderd jaar Heijmans markeert het begin van een nieuw hoofdstuk. De langetermijnstrategie van het bedrijf stoelt op drie pijlers: verbeteren, verslimmen en verduurzamen. Dat gebeurt door kennis, kracht en kunde zo integraal mogelijk in te zetten, de juiste samenwerkingspartners te zoeken en te verduurzamen op het gebied van energie, materialen en ruimte. Op die manier creëert Heijmans gezonde leefomgevingen in heel Nederland.